Το μάθημα εξετάζει εθνογραφίες που πραγματεύονται τις ποικίλες κρίσεις που αντιμετώπισαν και αντιμετωπίζουν οι κοινωνίες της Υποσαχάριας Αφρικής. Διερευνώνται οι συνέχειες και οι ασυνέχειες έτσι όπως εκφράζονται στην εμπειρία των σημερινών κατοίκων της μαύρης ηπείρου. Το μάθημα χωρίζεται σε επτά ενότητες: 1. Η επινόηση της ‘Αφρικής’ 2. Όψεις της αποικιοκρατίας στην Υποσαχάρια Αφρική 3. Αποικιοποίηση των συνειδήσεων και επινοημένες παραδόσεις 4. Οι αφρικανικές οικονομίες στη δίνη του Υπερατλαντικού δουλεμπορίου και της αποικιοκρατίας 5. Νέοι, πρεσβύτεροι και μετα-αποικιακό κράτος 6. Ανήκειν, πολιτικές του ανήκειν και μετα-αποικιακό κράτος 7. Λόγοι και επιτελέσεις της ιστορικής εμπειρίας.
Στην πρώτη ενότητα διερευνώνται οι τρόποι αναπαράστασης των αποκαλούμενων «πρωτόγονων κοινωνιών» μέσα από την έννοια της «πρωτόγονης κοινωνίας» και της «φυλής» (tribe) εν γένει και οι δυτικοί λόγοι που συγκροτούν την ‘Αφρική’ και τους ‘αφρικανούς’ ως παραδείγματα διαφορετικότητας. Η δεύτερη ενότητα θέτει το πλαίσιο για τις ενότητες που θα ακολουθήσουν σκιαγραφώντας την τραυματική εμπειρία της αποικιοποίησης της Αφρικής: τα αίτια, τις πρακτικές και τον αντίκτυπο της. Η τρίτη ενότητα χωρίζεται σε δυο μέρη. Το πρώτο εξετάζει τον τρόπο που οι ευαγγελικοί επέβαλαν τις πρακτικές και την κοσμοαντίληψή τους στους Tswana της Νότιας Αφρικής στις αρχές του 19ου αιώνα, προλειαίνοντας κατά αυτόν τον τρόπο το έδαφος για την «πολιτική» αποικιοποίηση που ακολούθησε. Το δεύτερο μέρος εστιάζει στην έννοια της «επινοημένης παράδοσης» και τη χρήση της στην περίπτωση της αποικιακής και μετα-αποικιακής Αφρικής. Η τέταρτη ενότητα εξετάζει τις «οικονομικές» πρακτικές, τις αντιλήψεις και τις αξίες που τις διέπουν σε ένα προ-αποικιακό πλαίσιο και στη συνέχεια εντοπίζει τον μετασχηματισμό τους υπό το καθεστώς του Υπερατλαντικού δουλεμπορίου και της αποικιοκρατίας. Η πέμπτη ενότητα καταπιάνεται με τους νέους στην Αφρική και τη διαχρονικά ανταγωνιστική σχέση τους με τους «πρεσβύτερους», την ελίτ και το μετα-αποικιακό κράτος στον Καμερούν. Η έκτη ενότητα διερευνά το «ανήκειν» και τις «πολιτικές του ανήκειν» στο μετα-αποικιακό Καμερούν: πως το μετα-αποικιακό κράτος και η ελίτ στο Καμερούν επιστρατεύει τις έννοιες της «εθνοτικής ομάδας» και της «αυτοχθονίας» για να διασπάσει την αντιπολίτευση και να εξουδετερώσει τον εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής. Τέλος, η έβδομη ενότητα εξετάζει τους λόγους περί μαγγανείας (witchcraft) και τις επιτελέσεις των μασκοφόρων στο μετα-αποικιακό Καμερούν δείχνοντας ότι ενσωματώνουν τις τραυματικές εμπειρίες του Υπερατλαντικού δουλεμπορίου και της καταναγκαστικής εργασίας (αποικιοκρατία), εμπειρίες του παρελθόντος που συνομιλούν με το παρόν.
Mαθησιακά Aποτελέσματα: Οι στόχοι του σεμιναρίου είναι:
1) Να καταδείξει πως η «Δύση» κατασκευάζει την ‘Αφρική’ (και τους Αφρικανούς) ως παράδειγμα διαφορετικότητας.
2) Να αναδείξει την εξωστρέφεια και την βαθιά ιστορικότητα των κοινωνιών της Μαύρης ηπείρου, βοηθώντας τους/τις φοιτητές/τριες να αντιληφθούν την ήπειρο σαν μια επικράτεια ανοιχτή σε παγκόσμιες επιρροές, και τη δημιουργικότητα με την οποία οι κοινωνίες της Αφρικής συνδύασαν το «παραδοσιακό» και το «μοντέρνο», την ροπή, εν τέλει, προς τον υβριδισμό.
3) Να εξοικειώσει τους φοιτητές/τριες με τις πολιτισμικές αντιλήψεις και τις κοινωνικές πρακτικές των κοινωνιών της Υποσαχάριας Αφρικής προσεγγίζοντας τες ως πολιτισμικές και κοινωνικές πρακτικές ιστορικά διαμορφωμένες. Εξετάζει τους ποικίλους τρόπους που οι τοπικές κοινωνίες αντιστάθηκαν, διαπραγματεύτηκαν η υιοθέτησαν τις επιβαλλόμενες αντιλήψεις και πρακτικές, συχνά μεταμορφώνοντάς τες. Να δείξει ότι οι Αφρικανοί δεν ήταν ποτέ παθητικοί δέκτες ξένων επιρροών αλλά δρώντα που συμμετείχαν ενεργά στη διαμόρφωση νέων ιδεών, αξιών και πρακτικών.
4) Να καταδείξει τον τρόπο που οι τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος επηρεάζουν τις εμπειρίες των κατοίκων της σημερινής Αφρικής, δηλαδή τους ποικίλους τρόπους – λεκτικούς και μη – με τους οποίους το παρελθόν συνομιλεί με το παρόν.
5) Να προβληματοποιήσει έννοιες όπως «παράδοση», «φυλή», «πρωτόγονοι λαοί», «μαγγανεία» (witchcraft), κτλ.
6) Να εισαγάγει έννοιες που χρησιμοποιούν οι κοινωνικοί ανθρωπολόγοι/ιστορικοί για να κατανοήσουν τις εμπειρίες των κατοίκων της Υποσαχάριας Αφρικής, όπως: «επινοημένες παραδόσεις», «ανήκειν» και «πολιτικές του ανήκειν», «εθνοτικές ομάδες», «εθνογένεση», «ηγεμονία», «ανθρώπινες οικονομίες», «πλούτος-σε-ανθρώπους», «κοινωνικά νομίσματα», κτλ
Γενικές Ικανότητες:
Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών.
Αυτόνομη εργασία.
Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα.
Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής.
Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης.
1) Argenti, Nicolas. 2007. The Intestines of the State: youth, violence and belated histories in the Cameroon Grassfields. Σικάγο: University of Chicago Press.
2) Bayart, Jean-François. 1986 [1979]. L’Etat au Cameroun. Παρίσι: Presse de la Fondation Nationale des Sciences Politiques.
3) Comaroff, Jean και John Comaroff. 1991. Of Revelation and Revolution. Christianity, Colonialism, and Consciousness in South Africa. Σικάγο – Λονδίνο: The University of Chicago Press.
4) Geschiere, Peter. 1997. The Modernity of Witchcraft: Politics and the occult in postocolonial Africa. Charlottesville: University Press of Virginia.
5) Geschiere, Peter. 2009. The Perils of Belonging: Autochthony, Citizenship, and Exclusion in Africa and Europe. Σικάγο – Λονδίνο: The University of Chicago Press.
6) Hobsbawm, Eric και Terence O. Ranger 2004 [1983] (επιμ.), Η επινόηση της παράδοσης. Αθήνα: Θεμέλιο.
7) Kopyttof, Igor. 1987. The Internal African frontier: The Making of African Political Culture. Στο Kopyttof, Igor (επιμ.), The African Frontier. The Reproduction of Traditional African Societies. Μπλούμιγκτον – Ιντιανάπολις: Indiana University Press: 3-84.
8) Kuper, Adam. 2007 [2005]. Η επανάκαμψη της πρωτόγονης κοινωνίας. Μεταμορφώσεις ενός μύθου. Αθήνα: Αλεξάνδρεια [Πρωτότυπο The Reinvention of Primitive Society. Transformations of a Myth. Λονδίνο: Routledge 2005].
9) Mamdani, Mahmood. 1996. Citizen and Subject: Contemporary Africa and the Legacy of Late Colonialism. Πρίνστον: Princeton University Press.
10) Mbembe, Achille. 2001. On the Postcolony. Μπέρκλευ – Λος Άντζελες – Λονδίνο: University of California Press.
11) Mudimbe, Valentin-Yves. 1988. The Invention of Africa. Gnosis, Philosophy, and the Order of Knowledge. Λονδίνο – Μπλούμιγκτον – Ιντιανάπολης: Indiana University Press – James Currey.
12) Mudimbe, Valentin-Yves. 1994. The Idea of Africa. Μπλούμιγκτον – Ιντιανάπολης: Indiana University Press – James Currey.
13) Peel, John D. Y. 2000. Religious Encounter and the Making of the Yoruba. Μπλούμιγκτον – Ιντιανάπολης: Indiana University Press.
14) Warnier, Jean-Pierre. 1993. L’esprit d’entreprise au Cameroun. Παρίσι: Karthala.
Συναφή επιστημονικά περιοδικά:
- Africa
- Journal of African History
- Canadian Journal of African Studies/Revue Canadienne des Etudes Africaines
- Cahiers d’Etudes Africaines
- African Studies Review
