Το πρόγραμμα διαρκεί συνολικά τρία εξάμηνα. Για την απόκτηση Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (ΜΔΕ) απαιτούνται ενενήντα (90) πιστωτικές μονάδες. Κάθε μάθημα αντιστοιχεί σε επτάμισυ (10) πιστωτικές μονάδες και σε 3 ώρες διδασκαλίας την εβδομάδα. Η εκπόνηση της Μεταπτυχιακής Εργασίας Ειδίκευσης αντιστοιχεί σε τριάντα (30) πιστωτικές μονάδες.

Από τα προσφερόμενα μαθήματα των δύο εξάμηνων τα τρία (3) είναι υποχρεωτικά κορμού και τα τρία (3) μαθήματα εαρινού εξαμήνου είναι υποχρεωτικά κατ’ επιλογήν. Η επιτυχής παρακολούθηση των μαθημάτων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εκπόνηση, στο τρίτο εξάμηνο, της Μεταπτυχιακής Εργασίας Ειδίκευσης. Η ολοκλήρωση της τελευταίας είναι υποχρεωτική για την απονομή του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (ΜΔΕ).

Στο ΠΜΣ γίνονται δεκτοί για την απόκτηση του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης (ΜΔΕ) κάτοχοι πτυχίου Τμημάτων ΑΕΙ όλων των κατευθύνσεων της ημεδαπής ή αντίστοιχων ΑΕΙ της αλλοδαπής, αναγνωρισμένων από τον Δ.Ο.Α.Τ.Α.Π. (πρώην ΔΙΚΑΤΣΑ), και πτυχιούχοι, ΤΕΙ, σύμφωνα με τις προϋποθέσεις του αριθμ. 16 του ν.2327/95. Μετά τη δημοσίευση της σχετικής προκήρυξης στον ημερήσιο τύπο, και όπως αυτή ορίζει, οι υποψήφιες/οι υποβάλλουν στο Τμήμα αίτηση συμμετοχής μαζί με όλα τα απαιτούμενα πιστοποιητικά. Οι υποψήφιες/οι που έχουν υποβάλει εμπρόθεσμα πλήρη αίτηση συμμετέχουν σε προφορική συνέντευξη. Ο αριθμός των εισακτέων κατ’ έτος ορίζεται από τη Γ.Σ.Ε.Σ. του Τμήματος Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας ανέρχεται στους δεκατρείς (13).

Τα δίδακτρα για την παρακολούθηση του ΠΜΣ ανέρχονται σε πεντακόσια (500) ευρώ ετησίως.

Γυναίκες και φύλο στην ανθρωπολογία και την ιστορία

Η μελέτη του φύλου απασχόλησε συστηματικά την ανθρωπολογία και την ιστορία ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Την εποχή εκείνη φεμινίστριες ερευνήτριες, με βάση την διαπίστωση ότι η μελέτη των κοινωνιών του ανθρώπου αναφερόταν κυρίως στους άνδρες, έθεσαν ως στόχο την ορατότητα των γυναικών στα εθνογραφικά και ιστορικά κείμενα. Ο στόχος αυτός οδήγησε στη συλλογή περισσότερων πληροφοριών για τις γυναίκες, στην εθνογραφική επιτόπια έρευνα και την επαναπροσέγγιση των ιστορικών πηγών. Επιπλέον θεωρήθηκε ότι το νέο αυτό πεδίο μελέτης έπρεπε να διερευνηθεί από γυναίκες ερευνήτριες, οι οποίες εξαιτίας της ίδιας τους της θέσης ως γυναίκες ήταν πιο ευαισθητοποιημένες και ως εκ τούτου αρμοδιότερες να «δουν» τις ομόφυλές τους στην επιτόπια έρευνα και τις πηγές. Η μεθοδολογική αυτή επιλογή υπήρξε απόρροια της θεωρητικής θέσης που επικράτησε στη νέα ανθρωπολογία και ιστορία των γυναικών. Σύμφωνα με τη θεώρηση αυτή, οι «γυναίκες» αποτελούν μια οικουμενική κατηγορία της οποίας η ιεραρχική σχέση με την εξίσου οικουμενική κατηγορία «άνδρες» πρέπει να μελετηθεί. Η κοινωνική θέση των γυναικών μελετήθηκε από διαφορετικές τάσεις που υπήρχαν στο εσωτερικό της ανθρωπολογίας και ιστορίας των γυναικών, με αναφορά σε ευρύτερα κυρίαρχα, την εποχή εκείνη, θεωρητικά ρεύματα όπως ο μαρξισμός και ο δομισμός- με τα οποία συνδέονταν οι εκπρόσωποι των διαφορετικών τάσεων.

Σήμερα ασκείται κριτική σε αυτή την «ανθρωπολογία και ιστορία των γυναικών» ότι επικεντρώθηκε μόνο σε «γυναίκες». Ωστόσο, πέρα από το γεγονός ότι αυτή η επικέντρωση ήταν η λογική συνέπεια του αποκλεισμού των γυναικών από την επιστήμη, η «νέα ανθρωπολογία» και η «νέα ιστορία» έθεσαν ήδη από τότε ευρύτερα θεωρητικά και μεθοδολογικά ζητήματα, τα οποία διατυπώθηκαν με μεγαλύτερη σαφήνεια αργότερα κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980- και απασχολούν μέχρι σήμερα τις κοινωνικές επιστήμες. Οι ερευνήτριες της ανθρωπολογίας και ιστορίας των γυναικών αποκαλύπτοντας τον έμφυλο, ανδροκεντρικό χαρακτήρα των εθνογραφιών και των ιστοριογραφιών έδειξαν ότι τα εθνογραφικά και ιστορικά «δεδομένα» διαμορφώνονται από τις θεωρητικές επιλογές συνειδητές και ασύνειδες- της/ου ερευνήτριας/ή. Με άλλα λόγια, αμφισβήτησαν τη θετικιστική θέση σύμφωνα με την οποία υπάρχει μια «ουδέτερη», «αντικειμενική», «έγκυρη» επιστημονική γνώση και έθεσαν το επιστημολογικό ζήτημα της κοινωνικής παραγωγής της γνώσης. Η αμφισβήτηση αυτή προήλθε και από τη ρητά εκφρασμένη πολιτική εμπλοκή των ερευνητριών στο φεμινιστικό κίνημα και την αναγνώριση του πολιτικού κινήτρου πίσω από τις μελέτες τους. Επιπλέον, η αμφισβήτηση της «φυσικότητας» της κατηγορίας «γυναίκα» και γενικότερα η ανάλυση των έμφυλων σχέσεων ως κοινωνικών οδήγησαν σε πολλές περιπτώσεις σε έναν επαναπροσδιορισμό βασικών εννοιολογικών εργαλείων της ανθρωπολογίας και της ιστορίας.

Ρητές ή λανθάνουσες οι (προ)οπτικές αυτές της ανθρωπολογίας και της ιστορίας των γυναικών θα γίνουν αντικείμενο παραπέρα επεξεργασίας από την ανθρωπολογία και την ιστορία του φύλου που θα διαδεχτεί την ανθρωπολογία και ιστορία των γυναικών από την δεκαετία του 1980 και μετά. Η μετάβαση αυτή συνδέεται με την εμφάνιση ευρύτερων θεωρητικών ρευμάτων, όπως η θεωρία της κοινωνικής κατασκευής και ο μεταδομισμός, αλλά και μετατοπίσεων που συμβαίνουν στο εσωτερικό του φεμινιστικού κινήματος. Ενώ η ανθρωπολογία και ιστορία των γυναικών έδινε έμφαση στην οικουμενικότητα των κατηγοριών «άνδρας» – «γυναίκα», η ανθρωπολογία και ιστορία του φύλου προχώρησε στην αποδόμηση των κατηγοριών αυτών θεωρώντας ότι το νόημά τους διαφοροποιείται ανάλογα με την κοινωνία και την ιστορική περίοδο. Έτσι, οι έμφυλες κατηγορίες αποδομήθηκαν και επιχειρήθηκε η μελέτη της συγκρότησής τους σε συγκεκριμένα πολιτισμικά και ιστορικά συμφραζόμενα και με αναφορά σε άλλες παραμέτρους , όπως εκείνες τις εθνότητας, της κοινωνικής τάξης και της σεξουαλικότητας. Με άλλα λόγια, η έμφαση μετατοπίστηκε από την έμφυλη διαφορά στις διαφορές στο εσωτερικό των κατηγοριών άνδρας-γυναίκα. Σε επίπεδο μεθοδολογίας έρευνας αυτό είχε ως συνέπεια την αμφισβήτηση των «γυναικών» ως προνομιακών ερευνητριών του φύλου. Στα πλαίσια αυτή της στροφής εμφανίστηκαν μελέτες για τον ανδρισμό και κυρίως για ανδρικές κοινωνικότητες ή και θεσμούς των οποίων ο έμφυλος χαρακτήρας είχε μέχρι τότε αγνοηθεί. Το κυριότερο δε είναι ότι στα πλαίσια της διερεύνησης της διαπλοκής του φύλου με άλλες κοινωνικές σχέσεις το φύλο μελετήθηκε ως πρωταρχικός τρόπος νοηματοδότησης, και συνακόλουθης σύστασης, εδραίωσης και νομιμοποίησης ευρύτερων κοινωνικών σχέσεων. Το αποτέλεσμα είναι ότι το φύλο δεν αποτελεί πλέον διακριτό κλάδο της ανθρωπολογίας και της ιστορίας, αλλά μια κατηγορία ανάλυσης, χρήσιμη σε διαφορετικά επιστημονικά πεδία.

Η μελέτη του φύλου στην ελληνική κοινωνία ακολούθησε μια αντίστοιχη πορεία, παρουσιάζει όμως και εθνικές ιδιομορφίες οι οποίες σχετίζονται με την ιδιαίτερη συγκρότηση της κοινωνικής ανθρωπολογίας και της κοινωνικής ιστορίας καθώς και των πολιτικών κινημάτων του φύλου και της σεξουαλικότητας στην Ελλάδα. Η ανάπτυξη της μελέτης του φύλου παρουσιάζει διαφορές στις δύο επιστήμες. Στην ανθρωπολογία η μελέτη του φύλου κατέχει κεντρική θέση, αφού όπως έχει διαπιστωθεί στην μεσογειακή Ευρώπη οι πολιτισμικές έννοιες του φύλου και της σεξουαλικότητας είναι πολυλειτουργικές και αποτελούν τις οργανωτικές αρχές και άλλων τομέων της κοινωνικής ζωής. Ήδη από τη δεκαετία του 1950 οι πρώτες εθνογραφικές μονογραφίες περιέχουν εκτεταμένη αναφορά στις ιθαγενείς πολιτισμικές αντιλήψεις για το φύλο. Από τη δεκαετία του 1970 εμφανίζονται μελέτες οι οποίες διερευνούν τη «θέση» και τη «δύναμη» των γυναικών. Παρόλο που οι μελέτες αυτές θεωρείται ότι ανήκουν στην ανθρωπολογία των γυναικών, εντούτοις αρκετές από αυτές διευρύνοντας την οπτική τους επιχειρούν να ενσωματώσουν τη μελέτη των γυναικών στη μελέτη της ελληνικής κοινωνίας δίνοντας έμφαση στη μεταφορική λειτουργία του φύλου πάνω σε άλλες κατηγορίες. Στις μελέτες αυτές αρχίζει ένας διάλογος, ο οποίος συνεχίζεται μέχρι σήμερα σχετικά με την συμπληρωματικότητα ή την ανισότητα των φύλων. Ο διάλογος αυτός θέτει και διερευνά το ζήτημα των σχέσεων εξουσίας στην ελληνική κοινωνία. Η διεύρυνση αυτής της οπτικής θα ολοκληρωθεί με τη στροφή σε μια ανθρωπολογία του φύλου η οποία σηματοδοτείται και από την εμφάνιση ανθρωπολογικών μελετών για τον ανδρισμό.

Αρκετές από τις νεότερες κυρίως μελέτες για το φύλο και τη σεξουαλικότητα αφορούν την αστική Ελλάδα και κυρίως την Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τον Πειραιά. Οι μελέτες αυτές συνδέονται με την εμφάνιση της αστικής ανθρωπολογίας στην Ελλάδα και συνομιλούν με τις πιο σύγχρονες ανθρωπολογικές προβληματικές στην Ευρώπη και την Αμερική. Στην ιστορία, παρόλη την εμφάνιση σημαντικών μελετών στην ιστορία των γυναικών από φεμινίστριες ερευνήτριες από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 περίπου, η μελέτη του φύλου παρέμεινε στο περιθώριο της ακαδημαϊκής κοινότητας των Ελλήνων ιστορικών. Ένας από τους κυριότερους λόγους αυτής της ελλιπούς θεσμικής κατοχύρωσης είναι η καθυστερημένη εμφάνιση της κοινωνικής ιστορίας στην Ελλάδα και η ταύτισή της μέχρι σχετικά πρόσφατα με την οικονομική ιστορία.