Σε αυτό το μάθημα –το οποίο αντικαθιστά το παλαιότερο ομότιτλο– οι φοιτητές/τριες εισάγονται στη γλωσσολογία, τον κλάδο που έχει ως αντικείμενό του τη μελέτη των φυσικών γλωσσών, από τυπική και λειτουργική σκοπιά. Εξετάζονται η ιστορία και οι βασικές αρχές της σύγχρονης γλωσσολογίας και δίνεται έμφαση στην παρουσίαση των επιπέδων της γλωσσολογικής ανάλυσης (φωνητική & φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη, σημασιολογία). Δεδομένου ότι επιχειρεί να καλύψει βασικές θεωρητικές ανάγκες εκκολαπτόμενων κοινωνικών επιστημόνων, το μάθημα εξετάζει όχι μόνο την τυπική (βλ. παραπάνω) αλλά σε κάποιο βαθμό και την κοινωνικο-λειτουργική πλευρά της γλώσσας (πραγματολογία, κοινωνιογλωσσολογία) επιχειρώντας, έτσι, μια σύνδεση της γλώσσας ως πανανθρώπινου (γνωσιακού) φαινομένου και της γλώσσας ως συγκεκριμένου επικοινωνιακού κώδικα (δηλαδή ως ιδιαίτερης, κοινωνικά τοποθετημένης πραγματικότητας και εμπειρίας) με κοινωνική συνάφεια –ενός κώδικα που έχει μελετηθεί ιστορικά από την ανθρωπολογία, ως πολυσυλλεκτική επιστήμη με πολλούς σπονδύλους, και τη γλωσσολογία ως αυτόνομη επιστήμη μετά τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα. Η πρώτη κατέδειξε από νωρίς την κοινωνική συνάφεια της γλώσσας ενώ η δεύτερη τη γνωσιακή της βάση. Το μάθημα αυτό επιχειρεί μια συνολική (ολιστική) προσέγγιση, η οποία για ευνόητους λόγους ακολουθεί την αντίστροφη πορεία: από τη γλωσσολογική δομική σκέψη και την εξειδίκευση των εργαλείων προκειμένου να γίνουν χρήσιμες γενικεύσεις με αξιοπρόσεκτο βαθμό προβλεψιμότητας (και, κατ’ επέκταση, θεωρητικοποίησης) στην ανθρωπολογική μερικότητα απολύτως συγκεκριμένων κοινοτήτων πρακτικής, η μελέτη των οποίων, ωστόσο, επιτρέπει εξίσου χρήσιμες γενικεύσεις για τη φύση του γλωσσικού φαινομένου από λειτουργική σκοπιά. Κομβικό σημείο για αυτή τη σύνδεση είναι οι γλωσσικές πράξεις, μέσω των οποίων επιχειρείται η συστηματική σύνδεση μεταξύ μορφής και λειτουργίας των γλωσσικών τύπων (από τους φθόγγους, τα μορφήματα και τις λέξεις στις φράσεις –και μέσω του θεωρητικού δημιουργήματος των «προτάσεων»– στο συνεχή λόγο (discours ή discourse) που είναι το κατ’ εξοχήν σημείο συνάντησης της γλωσσολογίας με τις κοινωνικές επιστήμες).
Θεματικές ενότητες
Mαθησιακά Aποτελέσματα: Το μάθημα αυτό επιχειρεί μια συνολική (ολιστική) προσέγγιση του γλωσσικού φαινομένου εστιάζοντας, για πρακτικούς λόγους, στην ελληνική χωρίς να περιορίζεται σε αυτήν. Βασική του επιδίωξη είναι να εξοικειώσει φοιτητές/τριες κοινωνικών επιστημών με τις γενικές αρχές της (δομικής και γενετικής) γλωσσολογίας και συγκεκριμένα: α) με την τυπική μελέτη του κάθε επιπέδου γλωσσικής ανάλυσης και β) με τη λειτουργική πλευρά της γλώσσας. Οι γνώσεις που αποκτούν οι εκπαιδευόμενοι/ες προάγουν την κατανόηση της γλώσσας ως σύνθετου φαινομένου με γνωσιακή και κοινωνική βάση, ενώ οι σχετικές δεξιότητες τους επιτρέπουν να αναλύουν γλωσσικά φαινόμενα διαφόρων επιπέδων με συστηματικό τρόπο. Απώτερος στόχος είναι η προετοιμασία κοινωνικών επιστημόνων για το σύνθετο έργο που επιχειρούν οι σύγχρονες κοινωνικές επιστήμες: την αγκίστρωση των κοινωνικών φαινομένων στην έννοια του λόγου (discours). Ωστόσο, δεδομένου ότι ο φουκωικός λόγος/discours δεν μπορεί παρά να έπεται του λόγου/parole όπως τον εννοεί ο de Saussure, σε αυτό το μάθημα ακολουθείται ο δρόμος της (κάθε άλλο παρά γραμμικής) ιστορικής συνέχειας: το μεγαλύτερο μέρος του μαθήματος καταδεικνύει τη σημασία του δομισμού για την ανάλυση των γλωσσικών τύπων, ενώ παράλληλα ασκείται συστηματική κριτική στο δομισμό για τη μερικότητα της προσέγγισής του στο γλωσσικό φαινόμενο –μιας προσέγγισης που είχε ως πηγή έμπνευσης τη φωνητική (και αργότερα τη φωνολογία) και η οποία, σε αντίθεση με τα άλλα επίπεδα της γλωσσικής ανάλυσης, δεν καλείται να λάβει υπόψη της τη γλωσσική σημασία, η οποία ωστόσο ελλοχεύει σε κάθε περαιτέρω επίπεδο ανάλυσης (και τελικά είναι αποδεδειγμένα ο μόνος λόγος για τον οποίο έχουμε γλώσσα). Το τελευταίο μέρος του μαθήματος χρησιμοποιεί την πραγματολογική θεωρία των γλωσσικών πράξεων προκειμένου να συνδέσει τη γλωσσική μορφή με τη γλωσσική λειτουργία και να περάσει: α) από τους γλωσσικούς τύπους στις γλωσσικές σημασίες και β) από το parole του de Saussure ως παραγωγή λόγου ή γλωσσική χρήση στο discours του Foucault ως πρακτική που συγκροτεί την κοινωνική πραγματικότητα. Απώτερος στόχος του μαθήματος είναι η συνειδητοποίηση ότι το γλωσσικό τυπικό αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την κριτική κατανόηση του Λόγου/discours.
Γενικές Ικανότητες:
• Κατανόηση της πολυπλοκότητας του γλωσσικού φαινομένου σε δομικό/γνωσιακό επίπεδο
• Αυτόνομη εργασία
• Προαγωγή της υποθετικο-απαγωγικής σκέψης
Τρόπος Παράδοσης: | Φυσική παρουσία στην αίθουσα διδασκαλίας | |
Χρήση Τεχνολογιών, Πληροφορίας & Επικοινωνιών: | Χρήση εκπαιδευτικού υλικού αναρτημένου στην ιστοσελίδα του μαθήματος στην πλατφόρμα eclass. | |
Οργάνωση Διδασκαλίας: | Δραστηριότητα | Φόρτος Εργασίας Εξαμήνου |
Διαλέξεις | 40 | |
Τελική εξέταση | 85 | |
Σύνολο Μαθήματος (25 ώρες ανά πιστωτική μονάδα, σύνολο μαθήματος 125)
|
125 | |
Αξιολόγηση Φοιτητών: |
Γλώσσα αξιολόγησης: Ελληνική |
α) Εγχειρίδια του μαθήματος:
β) Συμπληρωματική βιβλιογραφία:
Σχολή:
Τμήμα:
Επίπεδο Σπουδών:
Κωδικός μαθήματος:
Εξάμηνο Σπουδών:
Αυτοτελείς Διδακτικές Δραστηριότητες
Διαλέξεις:
Εβδομαδιαίες Ώρες Διδασκαλίας:
Πιστωτικές Μονάδες
Κατηγορία Μαθήματος:
Τύπος Μαθήματος:
Γλώσσα Διδασκαλίας και Εξετάσεων:
Προαπαιτούμενα Μαθήματα:
Διδάσκων/ουσα:
Το Μάθημα προσφέρεται σε Φοιτητές Erasmus:
Ηλεκτρονική διεύθυνση Μαθήματος (URL):
Τρόπος Παράδοσης:
Χρήση Τεχνολογιών, Πληροφορίας & Επικοινωνιών:
Οργάνωση Διδασκαλίας:
Δραστηριότητα | Φόρτος Εργασίας Εξαμήνου |
---|---|
Σύνολο Μαθήματος | 140 |
Διαλέξεις | 40 |
Ασκήσεις στην τάξη | 15 |
Εκπαιδευτική εκδρομή | 10 |
Αυτόνομη μελέτη στην διάρκεια του εξαμήνου | 45 |
Μελέτη προετοιμασίας για τις εξετάσεις | 30 |
Αξιολόγηση Φοιτητών:
Η αξιολόγηση των φοιτητών/ριών γίνεται μέσω εξετάσεων με ερωτήσεις ανάπτυξης και αποκλειστικά στην ελληνική γλώσσα. Τα κριτήρια είναι προσβάσιμα για τους φοιτητές/ριες στην ηλεκτρονική πλατφόρμα του μαθήματος (e-class).
Ακολουθήστε μας