Αντικείμενο του μαθήματος είναι οι ανθρωπολογικές προσεγγίσεις της επιστήμης. Μέχρι πρόσφατα η μελέτη της επιστήμης αφορούσε σχεδόν αποκλειστικά την ιστορία και φιλοσοφία των επιστημών ενώ μόλις τα τελευταία χρόνια ένας νέος κλάδος, οι σπουδές επιστήμης και τεχνολογίας (ΣΕΠ), είχαν ως αποτέλεσμα την διεύρυνση του ενδιαφέροντος από ζητήματα γνωσιολογίας στα κοινωνικά συμφραζόμενα παραγωγής της γνώσης. Η ανθρωπολογία της επιστήμης είναι ένα σχετικά νέο ερευνητικό πεδίο το οποίο χρονολογείται από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 που όμως σύντομα εξελίχτηκε σε μια πολύ δυναμική περιοχή για τη προσέγγιση ζητημάτων όπως «για ποιο λόγο υπάρχει η επιστήμη, για ποιόν, γιατί κ.λπ.». Καθώς ορίζει εκ νέου τις έννοιες του πεδίου, της επιτόπιας, του πολιτισμού, της γνώσης, της βιολογίας, της φύσης, και της πληροφορίας η ανθρωπολογία της επιστήμης έχει κατακτήσει μια σημαντική θέση ανάμεσα στις σπουδές επιστήμης και έχει επηρρεάσει την ίδια την ανθρωπολογική θεωρία και πράξη. Μια σειρά από προηγούμενες διαδρομές έχουν συμβάλει σε αυτό. 1) φεμινιστικές πολιτισμικές αναλύσεις του φύλου και της συγγένειας που έχουν ασχοληθεί με τις νέες αναπαραγωγικές τεχνολογίες, β) διαπολιτισμικές συγκρίσεις της δυτικής επιστήμης και ιθαγενών τρόπων γνώσης, γ) εθνογραφίες του εργαστηρίου, δ) εξερευνήσεις της επιστήμης σε διεθνικά πλαίσια.
Mαθησιακά Aποτελέσματα: Στα πλαίσια του μαθήματος θα αναφερθούμε στο έργο δύο κύριων εκπροσώπων των σπουδών επιστήμης και τεχνολογίας, του Γάλλου φιλοσόφου και ανθρωπολόγου Bruno Latour και του συνεργάτη του Steve Woolgar, -με αναφορά κυρίως στο έργο τους για την «εθνογραφία του εργαστηρίου»- και θα εξετάσουμε τη σχέση ανάμεσα στις ΣΕΠ και την ανθρωπολογία της επιστήμης. Πέρα από την ενασχόληση με τις πολιτισμικές συνθήκες παραγωγής ‘αντικειμενικής γνώσης’ και την έννοια του εργαστηρίου ένας δεύτερος κεντρικός άξονας του μαθήματος θα κινηθεί σε ζητήματα επιστημολογίας, τρόπου παραγωγής γνώσης και σχέσεων εξουσίας όπως αναδύονται μέσα από τον διάλογο των σπουδών της επιστήμης με τις φεμινιστικές και μετααποικιακές σπουδές. Η ανθρωπολογία εξαιτίας της ενασχόλησής της με το φύλο ως αναλυτικό εργαλείο και τρόπο θέασης του πολιτισμού αλλά και του ‘παραδοσιακού’ ενδιαφέροντός της για τους τρόπους γνώσης και κατανόησης του κόσμου από άλλους πολιτισμούς ήταν επαρκώς εφοδιασμένη να μελετήσει τις πολιτισμικές συνθήκες παραγωγής γνώσης σε δυτικές και μη δυτικές κοινωνίες και να τονίσει τη σημασία μιας ανάλυσης «από τη σκοπιά του ιθαγενούς» είτε πρόκειται για τους μάγους μιας φυλής ή τους ερευνητές σε ένα εργαστήριο. Περαιτέρω δε επισήμανε την ανάγκη να μελετώνται τα δίκτυα, οι σχέσεις εξουσίας και οι πολλαπλοί λόγοι που υπερβαίνουν τον λόγο των ερευνητών και αφορούν σε σύνθετες σχέσεις σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Τέλος, θα αναφερθούμε σε παραδείγματα ανθρωπολογικών αναγνώσεων της επιστήμης, ενώ, ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί, ως μελέτη περίπτωσης, στο επιστημονικό πεδίο της βιολογίας και ειδικά της γενετικής, στη συζήτηση για τη σχέση ‘φύση’-‘επιστήμη’, και τις νέες μορφές συλλογικότητας και ιδιότητας του πολίτη όπως προκύπτουν μέσα από τις πρόσφατες επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις.
Γενικές Ικανότητες:
α) Εγχειρίδια του μαθήματος (έως 3 συγγράμματα):
1η επιλογή Aθανασίου, Αθηνά (επιμ.) 2011 Βιοκοινωνικότητες. Θεωρήσεις στην ανθρωπολογία της υγείας. νήσος, Αθήνα [ISBN: 9609535038] Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 12486162
2η επιλογή: Tambia, Stanley, Jeyaraja 2014 Μαγεία, επιστήμη, θρησκεία και το φάσμα της ορθολογικότητας (μτφρ. Φώτης Τερζάκης). Αθήνα: Ηριδανός. [ISBN: 978-960-335-327-0] Κωδικός Βιβλίου στον Εύδοξο: 50661325
β) Συμπληρωματική βιβλιογραφία (έως 10 συγγράμματα):
Bourdieou, Pierre 2005 [έκδοση στα γαλλικά 2001] Επιστήμη της επιστήμης και αναστοχασμός Εκδ. Πατάκη, Αθήνα
Γαβρόγλου, Κώστας 2004 Το παρελθόν των επιστημών ως ιστορία Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο
Chalmers, Alan F. 1994 [α’ έκδοση στα αγγλικά 1978] Τι είναι αυτό που το λέμε επιστήμη; Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο
Edwards, Jeanette, Penny Harvey and Peter Wade (επιμ.) 2007 Anthropology & Science. Epistemologies in Practice Berg Publications
Harding, Sandra 1998 Is Science Multicultural? Postcolonialisms, Feminisms, and Epistemologies Indiana University Press, Bloomington and Indianapolis
Hess, David J. 1995 Science & Technology in a Multicultural World Columbia University Press, New York.
Hess, David J. and Linda L. Layne 1992 Knowledge and Society: The Anthropology of Science and Technology, vol. 9 JAI Press Inc, Greenwich and London
Keller, Evelyn Fox 2004 Ο Αιώνας του Γονιδίου Εκδ. Τραυλός, Αθήνα
Μc Kinnon, Susan 2005 [μτφ. 2009] Νεοφιλελεύθερη Γενετική. Μύθοι και ηθικού περιεχομένου ιστορίες της εξελικιτικής ψυχολογίας. Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα
Nader, Laura 1996 Naked Science. Anthropological Inquiry into Boundaries, Power and Knowledge Routledge, New York & London.
Pickering, Andrew (ed.)1992 Science as Practice and Culture The University of Chicago Press, Chicago and London
Wade, Peter 2009 Φυλή, φύση και πολιτισμός. Μια ανθρωπολογική προσέγγιση. Αθήνα: Εκδ. Πολύτροπον
Woolgar, Steve 2003 Επιστήμη. Η ιδέα καθ’ αυτήν Εκδ. Κάτοπτρο, Αθήνα
