|
Περίληψη
Η παρούσα μελέτη διερευνά το Γλωσσικό Τοπίο (ΓΤ) της οδού Γλάδστωνος στην Αθήνα, όπως αυτό διαμορφώνεται μετά τη δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου / της Zackie Oh σε αυτήν, στις 21 Σεπτεμβρίου 2018. Ο Ζακ Κωστόπουλος, με το drag όνομα Zackie Oh, ήταν ακτιβιστής με έντονη δράση σε ζητήματα LGBTQI+ ορατότητας και κατά του στιγματισμού των οροθετικών ατόμων. Μετά την άγρια δολοφονία του, η οδός Γλάδστωνος μετατράπηκε σε τόπο μνήμης και αγώνα. Ακόμα και σήμερα, αποτελεί σημείο αναφοράς πλήθος πορειών, ακτιβιστικών δράσεων και παρεμβάσεων.
Τεκνοθετώντας τη διευρυμένη προσέγγιση του ΓΤ, η οποία δεν περιορίζεται αποκλειστικά στη μελέτη γραπτών λεκτικών στοιχείων αλλά συμπεριλαμβάνει το σύνολο των σημειωτικών πόρων (Jaworski & Thurlow, 2010), η έρευνα εξετάζει τον ρόλο τους στην κατασκευή του χώρου ως αρένα κοινωνικών ανισοτήτων και ανταγωνισμών, (α)ορατοποίησης ταυτοτήτων, αποκλεισμού, συμπερίληψης και αντίστασης (βλ. ενδεικτικά Blackwood et al., 2016). Σε αυτό το πλαίσιο η μελέτη εστιάζει στο θεσμικό οδωνύμιο σε συνάρτηση με τις «από τα κάτω» προσπάθειες μετονομασίας της οδού σε «Οδός Zackie Oh», ως πράξη αντι-μνημόνευσης και διεκδίκησης ταυτοτικής ορατότητας. Εκτός από τα οδωνυμία, αναλύονται οι αφίσες, τα συνθήματα και άλλες πρακτικές και υλικότητες που εντοπίζονται στην οδό και ερμηνεύονται ως σχετικά με τη δολοφονία και ενισχυτικά της πρακτικής της μετονομασίας. Παράλληλα, μέσα από ημι-δομημένες συνεντεύξεις εξετάζονται οι τρόποι πρόσληψης και ερμηνείας του ΓΤ της οδού από άτομα που ζουν ή/και δραστηριοποιούνται στο κέντρο της Αθήνας.
Διερευνώντας τις σημειωτικές παρεμβάσεις στην οδό και τον συχνά εφήμερο χαρακτήρα τους, το ΓΤ προσεγγίζεται ως ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο και υπό διαπραγμάτευση παλίμψηστο, όπου τα σημεία εγγράφονται, επανεγγράφονται και επανασημειοποιούνται, παράγοντας συνεχώς νέα νοήματα (Lou, 2016). Μέσα από αυτές τις διαδικασίες, το ΓΤ της οδού μετατρέπεται σε τ(ρ)όπο διεκδίκησης, συλλογικής (αντι-)μνήμης και έκφρασης (μη) κυρίαρχων ταυτοτήτων, καθιστώντας το ως μια ετεροτοπία (Tufi, 2017): έναν αντι-τόπο μέσα σε έναν κυρίαρχο τόπο, έναν χώρο ύπαρξης και ορατότητας.
Βιβλιογραφία
Blackwood, R., Milani, T. M., Lanza, E., & Woldemariam, H. (Eds.). (2016). Negotiating and contesting identities in linguistic landscapes. Bloomsbury Publishing.
Jaworski, A., & Thurlow, C. (2010). Introducing semiotic landscapes. Semiotic landscapes: Language, image, space, 1, 40.
Lou, J. J. (2016). Shop sign as monument: The discursive recontextualization of a neon sign. Linguistic Landscape. An International Journal, 2(3), 211-222.
Tufi, S. (2017). Liminality, heterotopic sites, and the linguistic landscape: The case of Venice. Linguistic Landscape, 3(1), 78-99.
|
|
Περίληψη
Ο μορφολογικός σχηματισμός των θηλυκών τύπων επαγγελματικής ή άλλης ιδιότητας στη νέα ελληνική αποτελεί ένα θέμα πολυσχιδές και άμεσα συσχετιζόμενο με το διγλωσσικό παρελθόν της ελληνικής. Ειδικότερα και όσον αφορά τα θηλυκά επαγγελματικά υψηλού (κοινωνικού) κύρους, παρατηρείται η εμφάνιση πολυτυπιών με ανταγωνιστικά ζεύγη επιθημάτων και κοινή βάση παραγωγής (η βουλευτής/βουλεύτρια/βουλευτίνα, η πρύτανης/πρυτάνισσα, κ.ά.). Ως απόρροια της κοινωνικής διγλωσσίας, τα ανταγωνιστικά αυτά ζεύγη συνδέονται με αντίρροπες γλωσσικές ιδεολογίες (βλ. Παυλίδου 2006 · Γεωργαλίδου κ.ά. 2018) και φέρουν διαφορετικά σημασιακά χαρακτηριστικά ([±λόγιο], [±προφορικότητα], [±μειωτικό]).
Εκκινώντας από συγχρονικά παραδείγματα, αυτή η παρουσίαση θα εστιάσει αρχικά σε (αντι)στάσεις ομιλητών και ομιλητριών απέναντι στη χρήση και την ορθότητα θηλυκών επαγγελματικών τύπων υψηλού κοινωνικού κύρους με θηλυκά επιθήματα (βουλεύτρια, πρυτάνισσα, κ.ά). Σε σημαντικό βαθμό οι συγκεκριμένοι θηλυκοί τύποι αξιολογούνται από τις ομιλήτριες και τους ομιλητές ως αντιγραμματικοί και κατασκευασμένοι στο πλαίσιο πιο συγχρονικών γλωσσικών τάσεων και πολιτικών ιδεολογιών. Η ορθότητα νοείται συνυφασμένη με τους ανταγωνιστικούς τύπους με διγενή ή αρσενικά επιθήματα (η βουλευτής, η πρύτανης), οι οποίοι προτάσσονται ως γραμματικά ορθοί κατά το εικαζόμενο πρότυπο σύστημα της αρχαίας ελληνικής.
Ωστόσο, η λεξιλογική έρευνά μου για την αρχαία ελληνική, όπως θα παρουσιαστεί στη συνέχεια, καταδεικνύει ότι ο σχηματισμός θηλυκών επαγγελματικών σε προηγούμενες φάσεις εξέλιξης της ελληνικής διέφερε, με τα θηλυκά επιθήματα να αποτελούν τον κύριο τρόπο επιθηματοποίησής τους (Σαρρή-Χασάν 2021). Στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής μου, η περαιτέρω έρευνα σε λεξικά της μεσαιωνικής και της πρώιμης νέας ελληνικής διαπιστώνει ένα συνεχές με την αρχαία ελληνική ως προς την αντίληψη της γραμματικής ορθότητας, η οποία φαίνεται να επηρεάζεται στην πορεία από την ιδεολογία της καθαρεύουσας και τη θεσμοθέτησή της ως επίσημη γλώσσα του κράτους. Η διαχρονική εξέταση των μορφολογικών τάσεων των θηλυκών επαγγελματικών αναδεικνύει πώς η έννοια της ορθότητας σχετικοποιείται με τους ομιλητές / τις ομιλήτριες σήμερα να την ανάγουν σε ψευδοεπιστημονικές αντιλήψεις για τη γλώσσα, βαθιά ιζηματοποιημένες και συνυφασμένες με κοινωνιογλωσσικές προεκτάσεις.
Βιβλιογραφία
Γεωργαλίδου, Μ., Λαμπροπούλου, Σ. & Σαρρή-Χασάν, Ν. 2018. «Γλωσσικό ζήτημα, γλωσσικός συντηρητισμός και το 2ο κύμα φεμινιστικής γλωσσολογίας: Η αναφορά στη γυναίκα στην ελληνική γλώσσα». Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα 38, 67-78.
Παυλίδου, Θ.-Σ. 2006. Γλώσσα-Γένος-Φύλο: Προβλήματα, Αναζητήσεις και Ελληνική Γλώσσα. Στο Θ.-Σ. Παυλίδου (Επιμ.), Γλώσσα, γένος, φύλο, 15-64. Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.
Σαρρή-Χασάν, Ν. 2021. Θηλυκά επαγγελματικά της αρχαίας ελληνικής: επιθηματοποίηση, παραγωγικότητα και γλωσσικές ιδεολογίες. Πρακτικά 14ου Διεθνούς Συνεδρίου Ελληνικής Γλωσσολογίας (ICGL14), Πάτρα 05-08 Σεπτεμβρίου 2019, 1130-1140.
|
ΚΥΚΛΟΣ ΣΕΜΙΝΑΡΙΩΝ ΕΕΠΓ
