Το μάθημα παρουσιάζει εθνογραφικές μελέτες που αφορούν τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία και τις άλλες κοινωνίες της νότιας Ευρώπης, με άξονα τη διαπολιτισμική σύγκριση. Οι δύο πρώτες ενότητες αναφέρονται στην ιστορία της εθνογραφικής έρευνας στον συγκεκριμένο χώρο, ως προς τις μεθοδολογικές τάσεις και τις εξειδικεύσεις σε αντικείμενα και πεδία ενδιαφέροντος. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται πιο αναλυτικά τα αντικείμενα στα οποία εστιάστηκε η ανθρωπολογική έρευνα στην Ελλάδα και στην ευρύτερη περιοχή της νότιας Ευρώπης, όπως οι μορφές και οι διαφοροποιήσεις της συγγένειας και της οικιακής ομάδας, τα σύμβολα και οι σημασίες της θηλυκότητας και του ανδρισμού, οι πολιτισμικές διαστάσεις του πολιτικού, η συμβολική κατασκευή της εντοπιότητας, η εθνογραφία των εθνικών και εθνοτικών ταυτοτήτων, και ειδικότερα η συγκρότηση της νεοελληνικής πολιτισμικής και εθνικής ταυτότητας, ζητήματα ανθρωπολογίας του σώματος και των συναισθημάτων.
Mαθησιακά Aποτελέσματα: Η συστηματική εξοικείωση με τη μέθοδο και τις θεματικές της εθνογραφικής έρευνας στην περιοχή της νότιας Ευρώπης. Η ανάδειξη των βασικών ζητημάτων που έχουν μελετηθεί και των δυνατοτήτων για περαιτέρω και εις βάθος έρευνα, σε μεταπτυχιακό και διδακτορικό επίπεδο.
Στόχοι: Σ’ αυτό το σεμιναριακό μάθημα, θα εξετάσουμε πώς έχει εφαρμοστεί στο παρελθόν και πώς εφαρμόζεται σήμερα η προβληματική της κοινωνικής ανθρωπολογίας στη μελέτη της ελληνικής κοινωνίας και των άλλων κοινωνιών της νότιας Ευρώπης. Θα εστιάσουμε ιδιαίτερα στη μεθοδολογική και θεματολογική ανανέωση της ελληνικής και ευρωπαϊκής εθνογραφίας, που ήρθε ως αποτέλεσμα της εφαρμογής, στη μελέτη της κοινωνίας και του πολιτισμού, των νεότερων θεωρητικών αναζητήσεων και προβληματικών που αναπτύχθηκαν στις ανθρωπολογικές σπουδές κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Θα συγκρίνουμε, τέλος, τις εθνογραφικές προσεγγίσεις Ελλάδας, Μεσογείου και νότιας Ευρώπης ως προς την έκταση, τη θεματολογία, τη μεθοδολογία, καθώς και ως προς τις πολιτικές διαστάσεις της ανάδειξης ενός ιστορικού και γεωγραφικού χώρου σε ενιαίο ερευνητικό αντικείμενο.
Γενικές Ικανότητες:
- Αυτόνομη εργασία.
- Ομαδική εργασία.
- Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον.
- Παραγωγή νέων ερευνητικών ιδεών.
- Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα.
- Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής.
Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:
- Ταυτότητες και φύλο στη σύγχρονη Ελλάδα: Ανθρωπολογικές προσεγγίσεις. Παπαταξιάρχης, Ευθύμιος και Θεόδωρος Παραδέλλης, επιμ. Αθήνα: Εκδόσεις Καστανιώτη και Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
- Ανθρωπολογική θεωρία και εθνογραφία: Σύγχρονες τάσεις. Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα, επιμ. Αθήνα: Ελληνικά γράμματα.
- Ανθρωπολογία και παρελθόν: Συμβολές στην κοινωνική ιστορία της νεότερης Ελλάδας. Παπαταξιάρχης, Ευθύμιος και Θεόδωρος Παραδέλλης, επιμ. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
- Διαδικασίες κοινωνικού μετασχηματισμού στην αγροτική Ελλάδα: Κοινωνιολογικές, ανθρωπογεωγραφικές, εθνολογικές και ιστορικές προσεγγίσεις. Δαμιανάκος, Στάθης, επιμ. Αθήνα: Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών.
- Gender and Power in Rural Greece. Dubisch, Jill, ed. Princeton, N.J.: Princeton University Press.
- Contested Identities: Gender and Kinship in Modern Greece. Loizos, Peter and Evthymios Papataxiarchis, eds. Princeton, N.J.: Princeton University Press.
- Εαυτός και «Άλλος»: Εννοιολογήσεις, ταυτότητες και πρακτικές στην Ελλάδα και την Κύπρο. Γκέφου-Μαδιανού, Δήμητρα, επιμ. Αθήνα: Gutenberg.
- Grece: Figures de l’alterite. Papataxiarchis, Evthymios, ed. Ethnologie Francaise 2005/ 2.
- Περιπέτειες της ετερότητας: Η παραγωγή της πολιτισμικής διαφοράς στη σημερινή Ελλάδα. Παπαταξιάρχης, Ευθύμιος, επιμ. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
- Η μητρότητα στο προσκήνιο : Σύγχρονες έρευνες στην ελληνική εθνογραφία. Καντσά, Βενετία, επιμ. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
- Crisis-scapes: Athens and Beyond. Brekke, Jaya Klara, Dimitris Dalakoglou, Christos Philippidis and Antonis Vradis, ed. Athens: Synthesi.
- Δίκτυα εξουσίας στη νεότερη Ελλάδα: Δοκίμια προς τιμήν του John Campbell. Mazower, Mark, επιμ. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
- Ελληνικά παράδοξα: Πατρωνία, κοινωνία πολιτών και βία. Ροζάκου, Κατερίνα και Ελένη Γκαρά, επιμ. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
- Μεταμορφώσεις του εθνικισμού: Επιτελέσεις της συλλογικής ταυτότητας στην Ελλάδα. Πλεξουσάκη, Ευφροσύνη, επιμ. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
- Πολιτικές της καθημερινότητας: Σύνορο, σώμα και ιδιότητα του πολίτη στην Ελλάδα. Παπαταξιάρχης, Ευθύμιος, επιμ. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
Συναφή επιστημονικά περιοδικά:
- Journal of the Royal Anthropological Institute
- American Ethnologist
