Το μάθημα αφορά την παρουσίαση και διερεύνηση μεθοδολογικών και θεωρητικών ζητημάτων που άπτονται της ιστορικής έρευνας. Συγκεκριμένα, διερευνά ζητήματα σχετικά με την διαμόρφωση της ιστορίας ως επιστήμης και την σύγχρονη διαδρομή της, τις αλλαγές σχετικά με τα ειδικά θέματα που αφορούν την έννοια της «ιστορικής πηγής», την κλίμακα της έρευνας, τη χρήση ποσοτικών δεδομένων, την κρίση των κυρίαρχων παραδειγμάτων και την ανάδειξη νέων πεδίων ιστορικών ερευνών. Τα ζητήματα αυτά εξειδικεύονται περαιτέρω από διδάσκοντες/ουσες του Τμήματος αλλά και ιστορικών Τμημάτων άλλων ΑΕΙ με στοχευμένες παρουσιάσεις.
Η δομή του μαθήματος
Το μάθημα αποτελείται από δώδεκα διαλέξεις χωρισμένες σε τρεις ενότητες. Η πρώτη ενότητα που αποτελείται από τέσσερεις διαλέξεις κοινές για την ανθρωπολογική και ιστορική κατεύθυνση αφορά γενικότερα θέματα ερευνητικής μεθοδολογίας στα πεδία της ανθρωπολογίας και της ιστορίας. Στη δεύτερη ενότητα που αποτελείται από έξι διαλέξεις οι οποίες διδάσκονται από ισάριθμους διδάσκοντες οι φοιτήτριες και φοιτητές της ιστορικής κατεύθυνσης έρχονται σε επαφή, συζητούν και αναλύουν συγκεκριμένα ανθρωπολογικά παραδείγματα έρευνας ενώ στη τρίτη ενότητα καλούνται οι ίδιες και οι ίδιοι να εκπονήσουν μια σύντομη ερευνητική πρόταση.
Θεματικές ενότητες:
- Εισαγωγή: Παρουσίαση του μαθήματος
- Εθνογραφία: Από την κληρονομιά του Malinowski στην εθνογραφία των πολλαπλών ειδών (Διδ. Βενετία Καντσά)
- Η ιστορία της ιστορίας «ως επιστήμης» (Διδ. Χάρης Εξερτζόγλου)
- Κρίση της αναπαράστασης και πολυμεσική εθνογραφία (Διδ. Πάνος Πανόπουλος)
- Η κρίση της ιστορικής αναπαράστασης και η ιστορική έρευνα (Διδ. Χάρης Εξερτζόγλου).
- Ο ιστορικός ως σχεδιαστής (Διδ. Ιουλία Πεντάζου).
- Οπτικός πολιτισμός και Δημόσια Ιστορία (Διδ. Χάρης Εξερτζόγλου))
- Ψηφιακό τραύμα και προφορική ιστορία (Διδ. Ποθητή Χατζαρούλα)
- Πέρα από την «Εθνική Συμφιλίωση»: οι πολιτικές μνήμης του ΚΚΕ στο Γράμμο και το Βίτσι (Διδ. Γιάννης Γιαννιτσιώτης).
- Πηγές «από τα πάνω», πηγές «από τα κάτω»: δικαστικά αρχεία και ιδιωτική αλληλογραφία (Διδ. Δήμητρα Βασιλειάδου).
- Αρχεία της καταστολής και «αρχεία» του εθνογραφικού λόγου, 16ος-180ς αιώ. Οπτικές της πολιτισμικής ιστορίας (Διδ. Γιώργος Πλακωτός).
- Προετοιμάζοντας την έρευνα πεδίου Ι.
- Προετοιμάζοντας την έρευνα πεδίου ΙΙ.
Mαθησιακά Aποτελέσματα:
Με την ολοκλήρωση των διαλέξεων και τη μελέτη του υλικού του μαθήματος οι φοιτητές και οι φοιτήτριες:
- θα έχουν εξοικειωθεί με τις βασικές μεθοδολογικές αρχές και κατευθύνσεις της ιστορικής έρευνας μέσα από παρουσίαση και συζήτηση παραδειγμάτων.
- θα εργαστούν με βάση προτεινόμενη βιβλιογραφία και έτσι θα γνωρίσουν τη διεθνή συζήτηση που υπάρχει στις ιστορικές σπουδές σχετική με μεθοδολογικά και θεωρητικά ζητήματα.
- θα είναι σε θέση να σχεδιάσουν τη δική τους έρευνα στο ιστορικό πεδίο με βάση τις γνώσεις που αποκτούν από το μεθοδολογικό και θεωρητικό μέρος του μαθήματος.
Γενικές Ικανότητες
- Αυτόνομη εργασία.
- Ομαδική εργασία.
- Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον.
- Παραγωγή νέων ερευνητικών ιδεών.
- Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα.
- Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής.
Βιβλιογραφία ανά ενότητα:
Η ιστορία της ιστορίας «ως επιστήμης»
- Bentley Michael, “The Turn towards ‘Science’. Historians Delivering Untheorized Truth”, Nancy Partner (επιμ), The Sage Handbook of Historical Theory, 2013, 10-21.
- Lutz Raphael, “The Implications of Empiricism in History, Nancy Partner (επιμ)
The Sagε Handbook of Historical Theory, 2013, 22-40.
- Munz Peter, “The Historical Narrative”, Michael Bentley, Companion to Historiography,1997, 883-853
- Hayden White, “The Westernization of World history” John Rusen (επιμ) , Western Historical Thinking, Bergham Books 2001
Η κρίση της ιστορικής αναπαράστασης και η ιστορική έρευνα
- Hayden White, “The Modernist Event’, Vivian Sobchak (επιμ), The Persistence of History, Routledge 1996.
- Pilhainen Kalle, “Realist Histories? When Form Clashes with Function”, Rethinking History,
vol 19 ({2015), 177-192.
- Mac Nichanian, “The Death of the Witness or the Persistence of the Differend, Wulf Kansteiner, Cladio Fogu (επιμ, Probing the Ethics of Holocaust Culture, Harvard university Press, 2016.
- Hayden White, “The Politics of Historical Interpretation. Discipline and De- sublimation», Hayden White, The Content of the Form, Johns Hopkins University Press, 1987.
Ο ιστορικός ως σχεδιαστής
- Gunder Kress, The Grammar of Visual Design, Routledge 2006
- Ιουλία Πεντάζου, Ιστορία σε Έκθεση. Πρακτικές Ψηφιακού Σχεδιασμού, Εκδόσεις ΕΑΠ, 2016.
Οπτικός πολιτισμός και Δημόσια Ιστορία
- Χάρης Εξερτζόγλου, Η Δημόσια Ιστορία. Μα Εισαγωγή, Εικοστός Πρώτος 2020.
- Έλλη Λεμονίδου, Η Ιστορία στη Μεγάλη Οθόνη. Ιστορία Κινηματογράφος και Εθνικές Ταυτότητες, Ταξιδευτής, 2017.
- Robert Rosenstone, History on Film, Film on History, Longman 2006.
Ψηφιακό τραύμα και προφορική ιστορία
- Aleida Assmann, «History, Memory, and the Genre of the Testimony», Poetics Today (2006), 27, 2: 265, https://doi.org/10.1215.03335372-2005-003.
- Sara Jones, «Mediated Immediacy: Constructing Authentic Testimony in Audio-Visual Media», Rethinking History (2017), 21, 2: 143-144, https://doi.org/10.1080/13642529.2017.1305726
- Felman, Soshana, «Education and Crisis, or the Vicissitudes of Teaching». Στο Soshana Felman και Dori Laub, Testimony: Crises of Witnessing in Literature, Psychoanalysis, and History (Νέα Υόρκη και Λονδίνο: Routledge, 1992), 1–56.
- Hartmann, Geoffrey, «Learning from Survivors: The Yale Testimony Project», Holocaust and Genocide Studies (1995), 9, 2: 192–207.
Πέρα από την «Εθνική Συμφιλίωση»: οι πολιτικές μνήμης του ΚΚΕ στο Γράμμο και το Βίτσι
- Rafael Curtoni, Axel Lazzari & Marisa Lazzari “Middle of nowhere: A place of war memories, commemoration, and aboriginal re-emergence (La Pampa, Argentina)”, World Archaeology, 35:1 (2003), σ. 61-78.
- Thilo Folkers, “Landscape as memory” Journal of Landscape Architecture 10:1 (2015), σ. 68-77.
- Ραϋμόνδος Αλβανός, Ο ελληνικός εμφύλιος. Μνήμες σε πόλεμο και σύγχρονες πολιτικές ταυτότητες, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2022.
- Βίτσι. Πρέσπες-Βαρνούντας-Βάρμπα-Μάλι Μάδι. Στα βήματα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Ιστορικός – ταξιδιωτικός οδηγός, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2018.
- Γράμμος. Στα βήματα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Ιστορικός – ταξιδιωτικός οδηγός, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2018.
Πηγές «από τα πάνω», πηγές «από τα κάτω»: δικαστικά αρχεία και ιδιωτική αλληλογραφία
- David Barton και Nigel Hall, Letter Writing as a Social Practice (Άμστερνταμ/Φιλαδέλφεια: John Benjamins Publishing, 2000).
- Δήμητρα Βασιλειάδου, «Επίμετρο. Επιστολογραφία: Μια άλλη αφήγηση του πραγματικού», Στον τροπικό της γραφής: Οικογενειακοί δεσμοί και συναισθήματα στην αστική Ελλάδα, 1850-1930 (Αθήνα: Gutenberg, 2018): 211-61.
- Arlette Farge, Η γεύση του αρχείου (Αθήνα: Νεφέλη, 2004).
- Stephen Robertson, ‘What’s Law Got to Do with It? Legal Records and Sexual Histories’, Journal of the History of Sexuality 14, τχ. 1/2 (2005): 161–85.
Αρχεία της καταστολής και αρχεία του εθνογραφικού λόγου,160ς-18ος αιώ. Οπτικές της πολιτισμικής ιστορίας
- Η. Benveniste – G. Plakotos, «Converting Bodies, Embodying Conversion: The Production of Religious Identities in Late Medieval and Early Modern Europe», στο Yaniv Fox και Yosi Yisraeli (επιμ.),Contesting Inter-Religious Conversion in the Medieval World, Νέα Υόρκη: Routledge, 2017, σελ. 245-267.
- Γ. Πλακωτός, «La nouvelle Cythère: Προνεωτερικό σεξ, αποικιακή επέκταση και πολιτικές της ερμηνείας», στο Δ. Βασιλειάδου και Γ. Γκότση (επιμ.) Ιστορίες για τη σεξουαλικότητα, Αθήνα: Εκδόσεις Θεμέλιο, 2020, σελ. 318-336.