Το σεμινάριο εμβαθύνει στην εθνογραφική προσέγγιση συγκρούσεων που αφορούν διαφορετικές μεσογειακές κοινωνίες και πολιτισμούς. Οι περιοχές γύρω από τη Μεσόγειο Θάλασσα έχουν υπάρξει ιστορικά ένας χώρος διαπολιτισμικής επικοινωνίας, ταξιδιών, εμπορίου και πολέμων. Την ίδια στιγμή, τοποθετημένη στις παρυφές της Ευρώπης, η Μεσόγειος καταλαμβάνει στην ευρωπαϊκή πολιτική συνείδηση, τη θέση μιας περιθωριακής, γεωγραφικά και συμβολικά, περιοχής. Παράλληλα τοπικοί ορισμοί της «Μεσογείου» ή οντοτήτων όπως «η Ευρώπη», «τα Βαλκάνια» και «η Μέση Ανατολή» έχουν επιπτώσεις στον τρόπο πρόσληψης των συγκρούσεων που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως μεσογειακές. Τοποθετώντας στο επίκεντρο την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου το μάθημα εστιάζει σε ζητήματα σύγκρουσης, συλλογικών ταυτοτήτων και συνόρων, σε εκδοχές εθνοτισμού και εθνικισμού καθώς και σε φαινόμενα νεωτερικότητας, κινητικότητας και διεθνικότητας. Στο μάθημα θα συζητηθούν δύο περιπτώσεις: α) η Θράκη και η τοπική συνθήκη της συμβίωσης και συνύπαρξης μιας «ελληνικής» πλειονότητας και μιας «μουσουλμανικής» μειονότητας και β) η Παλαιστίνη/Ισραήλ και ειδικά η Δυτική Όχθη σε σχέση με την ισραηλινοπαλαιστινιακή σύγκρουση.
Οι εθνογραφικές μελέτες θα συζητηθούν σε σχέση με συγκεκριμένες ιστορικές δυναμικές: ποιο ρόλο παίζει το οθωμανικό παρελθόν και η αποικιοκρατία (π.χ. η Βρετανική Εντολή στην Παλαιστίνη, η Γαλλική Εντολή στη Συρία και το Λίβανο από το 1920 έως το 1947) στην διαμόρφωση σύγχρονων συγκρούσεων, μορφών συμβίωσης, διαχωρισμού και διαπολιτισμικής επικοινωνίας στην Ανατολική Μεσόγειο;
Mαθησιακά Aποτελέσματα: Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες αναμένεται να αναπτύξουν την ανθρωπολογική προοπτική και την εξοικείωση με την εθνογραφική έρευνα μέσω συμμετοχικής παρατήρησης σε σχέση με τις κοινωνίες και τους πολιτισμούς της Μεσογείου.
Πιο συγκεκριμένα αναμένεται:
Να πλαισιώνουν ιστορικά την κατασκευή της Μεσογείου ως αντικείμενο έρευνας
Να αναγνωρίζουν εκδοχές εθνικισμών και να τους μελετούν στο μικροεπίπεδο με βάση το εργαλείο της εθνογραφίας
Να διακρίνουν την πολιτισμική κατασκευή της εθνοπολιτισμικής και θρησκευτικής διαφοράς σε διαφορετικά συμφραζόμενα των κοινωνιών της Ανατολικής Μεσογείου.
Να αναλύουν οπτικοακουστικό υλικό σε σχέση με θέματα συλλογικών ταυτοτήτων, συνοριακών καθεστώτων και συνύπαρξης κυρίαρχων ομάδων με μειονότητες.
Να ερμηνεύουν εμπειρίες σύγκρουσης από τη σκοπιά μειονοτήτων και μεταναστών σε σύγχρονα εθνικά κράτη της Μεσογείου.
Να αναγνωρίζουν διαδικασίες υποστασιοποίησης και εξωτικοποίησης της Μεσογείου
Γενικές Ικανότητες: Το μάθημα αποσκοπεί στην:
Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση ερευνητικών δεδομένων με τη χρήση των απαραίτητων μεθόδωων και τεχνολογιών
Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και αναλυτικής σκέψης
Ανάπτυξη επαγγελματικής υπευθυνότητας και σεβασμού των κανόνων δεοντολογίας σε κάθε πεδίο έρευνας.
Εξάσκηση στην ομαδική εργασία και την ατομική εργασία
Ανάπτυξη κριτικής και αυτοκριτικής σκέψης.
- Albera, Dionigi και Anton, Blok., 2001, “Introduction. The Mediterranean as a Field of Ethnological Study: A Retrospective”. Στο Albera, Dionigi, Anton Blok and Christian Bromberger (eds.), L’Anthropologie de la Méditerranée/Anthropology of the Mediterranean, 15-37. Maisonneuve et Larose, Paris.
- Άντερσον, Μπένεντικτ. 1997, Φαντασιακές κοινότητες. Στοχασμοί για τις απαρχές και τη διάδοση του εθνικισμού. Αθήνα: Νεφέλη.
- Bishara, Amahl, 2015, “Driving while Palestinian in Israel and the West Bank: The Politics of Disorientation and the Routes of a Subaltern Knowledge”. American Ethnologist 42(1): 33-54.
- Bornstein, Avram S., 2002, “Borders and the Utility of Violence State Effects on the ‘Superexploitation’ of West Bank Palestinians,” Critique of Anthropology 22(2): 201-220.
- Bryant, Rebecca, 2002, “The Purity of Spirit and the Power of Blood: A Comparative Perspective on Nation, Gender and Kinship in Cyprus.» Journal of the Royal Anthropological Institute 8(3): 509-530.
- Demetriou, Olga, 2007, “To cross or not to cross? Subjectivization and the absent state in Cyprus.” Journal of the Royal Anthropological Institute 13(4): 987-1006.
- Driesen, Henrik, 1998, «Η περιοχή της Μεσογείου ως πρόκληση στην πολιτισμική ανθρωπολογία και οι προκλήσεις στη μεσογειακή εθνογραφία». Στο Δήμητρα Γκέφου-Μαδιανού (επιμ.), Ανθρωπολογική θεωρία και εθνογραφία. Σύγχρονες τάσεις, 619-646. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
- Herzfeld, Michael, 1998, Η ανθρωπολογία μέσα από τον καθρέπτη: Κριτική εθνογραφία της Ελλάδας και της Ευρώπης. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
- Eriksen Thomas. H., 2001, Ethnicity and Nationalism: Anthropological Perspectives. London:Pluto Press.
- Navaro-Yashin, Yael, 2012, «Η υλικότητα της κυριαρχίας: γεωγραφική πραγματογνωσία και αλλαγή τοπωνυμίων στη βόρεια Κύπρο». Στο Ν. Διαμαντούρος, Θ. Δραγώνα και Τ. Κεϋντέρ (επιμ.), Ελλάδα και Τουρκία. Εκσυγχρονιστικές γεωγραφίες και χωρικές αντιλήψεις του έθνους, 215-238. Αθήνα: Αλεξάνδρεια 2012.
- Παπαδάκης, Γιάννης, 2009. Η ηχώ της νεκρής ζώνης. Οδοιπορικό στη διαιρεμένη Κύπρο. Αθήνα: Scripta.
- Pappe, Ilan, 2004, Η ιστορία της σύγχρονης Παλαιστίνη. Αθήνα: Κέδρος.
- Πλεξουσάκη, Έφη, 2014, «Εισαγωγή. Επιτελέσεις του τόπου και του έθνους στην Ελλάδα της μεταεθνικής εποχής». Στο Έφη Πλεξουσάκη (επιμ.) Μεταμορφώσεις του εθνικισμού: επιτελέσεις της συλλογικής ταυτότητας στην Ελλάδα, 11-56. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
- Πλεξουσάκη, Έφη, 2006, «Στην Ελλάδα ή στην Τουρκία; Εκπαίδευση και διλήμματα ταυτότητας της ‘μουσουλμανικής μειονότητας’ στη Θράκη», Ε. Παπαταξιάρχης (επιμ.), Τα άχθη της ετερότητας: Η παραγωγή της πολιτισμικής διαφοράς στη σημερινή Ελλάδα, 181-206. Αθήνα: Αλεξάνδρεια.
- Rabinowitz, Dan, 2001, “The Palestinian Citizens of Israel, the Concept of Trapped Minority and the Discourse of Transnationalism in Anthropology”. Ethnic and Racial Studies 24(1): 64-85.
- Τσιμπιρίδου, Φωτεινή, «Αποχρώσεις μια ‘μειονοτικής κατάστασης’. Η περίπτωση της ελληνικής Θράκης σήμερα», στο Μειονότητες στην Ελλάδα. Επιστημονικό Συμπόσιο 7-9/11/2002, 101-118. Αθήνα: Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού πολιτισμού και Γενικής Παιδείας.
Ταινίες:
- Ιστορικό ντοκυμαντέρ με τίτλο Πόλεμος και Ειρήνη στα Βαλκάνια. Σκηνοθεσία: Ανδρέας Αποστολίδης, επιστημονική επιμέλεια: Χριστίνα Κουλούρη, Anemon Productions, 2014.
- Πώς σε λένε; Μια ταινία στη Θράκη, του Θάνου Αναστόπουλου και της Στέλλας Θεοδωράκη. Επιστημονική επιμέλεια: Αλεξάνδρα Ανδρούσου, Πανεπιστήμιο Αθηνών-Πρόγραμμα μουσουλμανοπαίδων, 1997.
- Fragments of a journey in Palestine-Israel (Μέρος δεύτερο) με τίτλο Center. From Lod/Lydd to Bethlehem) (Αυτοκινητόδρομος 181. Στιγμές από ένα ταξίδι στην Παλαιστίνη-Ισραήλ, Μέρος Δεύτερο: Κέντρο. Από την Lod/Lydd στη Βηθλεέμ) των Michel Khleifi & Eyal Sivan, 2002.
- Πύλα-Αυτοί που πάντα έμεναν μαζί (αγγλικός τίτλος: Pyla-Living together separately). Σκηνοθεσία: Ηλίας Δημητρίου σε επιστημονική επιμέλεια Γιάννη Παπαδάκη, παραγωγή Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση, 2003.
Συναφή επιστημονικά περιοδικά::
- Journal of Mediterrannean Studies
- Σύγχρονα Θέματα
