Σεμινάρια της Τρίτης του ΕΕΠΓ – Ακαδημαϊκού έτους 2024-2025

Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Παρουσίαση σε pdf

Περίληψη
Η παρούσα εισήγηση αποτελεί μέρος της διδακτορικής μου διατριβής που αφορά σε αφηγηματικές ταυτότητες ανδρών – μελών θεραπευτικών κοινοτήτων και σωφρονισμού. Πιο συγκεκριμένα, μελετώνται γραπτές αφηγήσεις κρατούμενων που είτε βρίσκονται σε διαδικασία απεξάρτησης είτε είναι μαθητές του ΣΔΕ Διαβατών (3^ο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης) είτε είναι αποφυλακισμένοι και μέλη της Θεραπευτικής κοινότητας ΚΕΘΕΑ ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ.
Η έρευνα μου διεξάγεται με εθνογραφική παρατήρηση στις δομές του ΚΕΘΕΑ ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ εντός του Γενικού Καταστήματος Κράτησης Θεσσαλονίκης και του ΚΕΘΕΑ ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ που φιλοξενεί αποφυλακισμένους από όλη τη χώρα. Στο πρώτο μέρος, θα εστιάσουμε στην εθνογραφική έρευνα που διεξήχθη τα τελευταία 4 χρόνια, στη διαδικασία συλλογής υλικού σε κλειστές δομές και στις δυσκολίες – προκλήσεις που προέκυψαν. Στο δεύτερο μέρος, θα επικεντρωθούμε στα εξής ερωτήματα: α) Τι είδους ταυτότητες κατασκευάζουν οι αφηγητές όταν εξιστορούν την σύλληψη τους; β) Με ποια γλωσσικά μέσα κατασκευάζονται οι κατά περίπτωση ταυτότητες; γ) Πως τοποθετούνται οι αφηγητές σε σχέση με τον αφηγηματικό κόσμο, την αναγνώστρια των αφηγήσεων και απέναντι στο ευρύτερο κοινωνικο-ιδεολογικό πλαίσιο;
Μεθοδολογικά εργαλεία ανάλυσης που θα χρησιμοποιηθούν είναι οι δομικές κατηγορίες της αφήγησης (Labov, 1972× 1997) και ειδικά αυτή της αξιολόγησης. Τέλος, το μοντέλο τοποθέτησης του Bamberg (1997 × 2004 ×  2011) που περιλαμβάνει τα τρία επίπεδα τοποθέτησης που προβάλουν την στάση του αφηγητή/τριας απέναντι στο μικρο και στο μακρο-επίπεδο της αφήγησης.

Βιβλιογραφία
Bamberg, M. (1997). Positioning between structure and performance. Journal of Narrative and Life History 7(1-4): 335-342.
Bamberg, M. (2004). Talk, small stories, and adolescent identities. Human Development 47:331-353.
Bamberg, M. (2011). Who am I? Narration and its contribution to self and identity. Theory & Psychology, 21(1), 3–24.
Bamberg, M. (2011b). Narrative Practice and Identity Navigation. In J. A. Holstein, & J. F. Gubrium (Eds.), Varieties of Narrative Analysis (pp. 99-124). London: Sage Publications.
Labov, W. (1972). Language in the Inner City. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Labov W. (1972b). Sociolinguistic Patterns. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. Oxford: Blackwell, 1978.
Labov, W. (1997). Some further steps in narrative analysis. Journal of Narrative & Life History, 7(1-4), 395–415.

The Open University, UK

Παρουσίαση σε pdf 

Περίληψη
Η ερευνητική προσέγγιση των μικρών αφηγήσεων (small stories) έχει αποδειχθεί χρήσιμη για τη μελέτη της συμμετοχικής επικοινωνίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Georgakopoulou 2022). Σχετικές μελέτες έχουν δείξει ότι οι χρήστες/τριες μοιράζονται στιγμές της καθημερινότητας υπό τη μορφή διακειμενικών και διαδραστικών συν-αφηγήσεων που εστιάζουν στο παρόν και οι οποίες σχετίζονται με τη συγκρότηση ταυτοτήτων και συναισθηματικών τοποθετήσεων (Giaxoglou and Georgakopoulou 2021, Georgalou 2017). Στην παρουσίαση αυτή εξετάζω μικρές αφηγήσεις ζωής και θανάτου, οι οποίες περιλαμβάνουν αντιδράσεις χρηστών/τριών σε γεγονότα θανάτου σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως για παράδειγμα αναγγελίες θανάτου, συλλυπητήρια μηνυμάτα, προσωπικές αναμνήσεις και φωτογραφίες, αλλαγές στο προφίλ, χρήσεις hashtag και emoji κ.ά.

Βασιζόμενη σε υλικό που συνέλεξα κατά τη διάρκεια πολύχρονης ψηφιακής εθνογραφίας των πρακτικών πένθους στο διαδίκτυο (Giaxoglou, 2021) εξετάζω: (1) πώς δημόσιες εκφράσεις πένθους εγκειμενοποιούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως μικρές αφηγήσεις ανάλογα με τις δυνατότητες και τους περιορισμούς της εκάστοτε πλατφόρμας, (2) πώς (και γιατί) οι χρήστες/τριες επιμελούνται, μοιράζονται, και συμμετέχουν σε μικρές αφηγήσεις ζωής και θανάτου και (3) πώς τέτοιες μικρές αφηγήσεις διαμοιράζονται ως μέσα για τη συναισθηματική τοποθέτηση (affective positioning) των χρηστών/τριών, τη διαπραγμάτευση, δηλαδή, της εγγύτητας ή της απόστασής τους από το γεγονός του θανάτου και τον νεκρό, τα διαδικτυακά κοινά και τον συναισθηματικό τους εαυτό. Όπως υποστηρίζω, με τις πρακτικές αυτές οι χρήστες/χρήστριες θεματοποιούν και θεαματοποιούν το αιφνίδιο γεγονός του θανάτου, προεκτείνοντας έτσι το δημόσιο πένθος σε ψηφιακά περιβάλλοντα. Τα ευρήματα της μελέτης που θα παρουσιάσω δείχνουν πώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρεμβαίνουν σε καθιερωμένες πρακτικές πένθους, αλλά και το πώς οι χρήστες/τριες παρεμβαίνουν και προσαρμόζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στις ανάγκες τους.

Τέλος, θα συνοψίσω τη σημασία της εμπειρικής μελέτης του διαδικτυακού πένθους για την ευρύτερη έρευνα πάνω στην επικοινωνία και το συναίσθημα σε ψηφιακά περιβάλλοντα, αλλά και για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων που προκύπτουν από τις τεχνολογίες της Τεχνητής Νοημοσύνης (π.χ. griefbots).

Βιβλιογραφία
Georgakopoulou, Α. (2022) Small Stories Research: A Narrative Paradigm for the Analysis of Social Media. In: The SAGE Handbook of Social Media Research Methods (Eds. Quan-Haase, A. and L. Sloan). 2^nd ed. London: SAGE.

Georgalou, M. (2017) Discourse and Identity in Facebook. London: Bloomsbury.

Georgakopoulou, A., K. Giaxoglou, and S. Patron (Eds.) (2023) Small Stories Research: Tales, Tellings, and Tellers Across Contexts.  New York and Oxon: Routledge.

Giaxoglou, K. (2021) A Narrative Approach to Social Media Mourning: Small Stories and Affective Positioning. New York and Oxon: Routledge.

Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Παρουσίαση σε pdf 

Περίληψη

Την τελευταία εικοσαετία, οι γλωσσικές στάσεις απέναντι στο τοπικό ιδίωμα της Θεσσαλίας φαίνεται να έχουν μετατοπιστεί και να εκφράζουν ηπιότερες θέσεις απέναντι στους ομιλητές του ή τουλάχιστον όχι τόσο αρνητικές όσο στο παρελθόν, λόγω μιας σταδιακής αλλαγής στη γλωσσική ιδεολογία απέναντι στο ιδίωμα. Η συγγραφή λογοτεχνικών και θεατρικών έργων στο τοπικό ιδίωμα και η χρήση του ιδιώματος σε κείμενα δημοφιλούς κουλτούρας (τηλεοπτικές/ραδιοφωνικές διαφημίσεις, ελληνικές σειρές), όπου το τοπικό ιδίωμα αναδεικνύεται ως κύριο τοπικό πολιτιστικό στοιχείο και δεν προβάλλεται αποκλειστικά μέσω καρικατουρίστικων αναπαραστάσεων που βασίζονται αποκλειστικά σε αρνητικές συνδηλώσεις, συνέβαλε στο μερικό αποστιγματισμό του τοπικού ιδίωματος από αρνητικές συνδηλώσεις. Στην αλλαγή αυτή φαίνεται να συνέβαλλε, επίσης, και μια σειρά κοινωνικών φαινομένων με σημειωτική διάσταση, όπως η έκθεση Θεσσαλών και μη Θεσσαλών σε χιουμοριστικά μικροκείμενα (ανέκδοτα) που δημοσιεύονται στον τοπικό τύπο της Λάρισας, σε μιμίδια που δημοσιεύονται στο διαδίκτυο καθώς και σε σόλο παραστάσεις (περφόρμανς) οι οποίες έχουν έντονο αυτοσατιρικό χαρακτήρα και στα οποία ”κείμενα” (με τη σημειωτική διάσταση του όρου) θα εστιάσουμε στην παρούσα ομιλία.

Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων

Περίληψη
Η ομιλία θα παρουσιάσει εμπειρικές (data-driven) εφαρμογές της Ανάλυσης Συνομιλίας στη μελέτη της πολιτικής συνέντευξης με ακροδεξιούς λαϊκιστές πολιτικούς. Μέσα από την ανάλυση τηλεοπτικών συνεντεύξεων από διαφορετικά κοινωνιοπολιτισμικά περιβάλλοντα (Γαλλία, Ελλάδα, ΗΠΑ), θα αναδειχθούν μορφές υπονόμευσης του δημοσιογραφικού ρόλου και των θεσμοθετημένων σχέσεων μεταξύ συνεντευκτή και συνεντευξιαζόμενου στις πολιτικές συνεντεύξεις με εκπροσώπους της άκρας δεξιάς. Σκοπός είναι να αναδειχθεί η μεθοδολογική συμβολή της Ανάλυσης Συνομιλίας στη μελέτη των γλωσσικών μετατοπίσεων (discursive shifts) που πυροδοτεί το κύμα ανόδου του ακροδεξιού λαϊκισμού και η προβληματική διασταύρωση του με τη σύγχρονη ειδησεογραφική δημοσιογραφία. Η ομιλήτρια θα παρουσιάσει εμπειρικά δεδομένα και ευρήματα από το πρόσφατο βιβλίο της με τίτλο Authoritarian Populism and the Challenges for News Journalism: A Discourse Approach με συν-συγγραφέα τον Mats Ekström, καθηγητή του Πανεπιστημίου του Gothenburg (Ekström and Patrona 2024, εκδ. οίκος Routledge).

Cardiff University

Δημιουργικές πρακτικές και γλωσσικές ιδεολογίες στην ψηφιακή επικοινωνία

Περίληψη
Αποτελεί κοινή παραδοχή ότι τα ψηφιακά μέσα μπορούν να λειτουργήσουν ως δημιουργικοί χώροι όπου γλωσσικοί κανόνες και νόρμες αμφισβητούνται και γίνονται αντικείμενο πειραματισμού, οδηγώντας σε φαινόμενα πολυγλωσσικών γραμματισμών. Σε αυτή την παρουσίαση, εστιάζω στη διαγραφηματικότητα (trans-scripting) ως μια δημιουργική και ρευστή γλωσσική πρακτική. Στον χώρο του ελληνικού διαδικτύου, η διαγραφηματικότητα έχει μελετηθεί κυρίως σε σχέση με τις περιπτώσεις των «λατινοελληνικών» greeklish και «ελληνοποιημένων αγγλικών» engreek (π.χ. Androutsopoulos 2009, 2020· Koutsogiannis 2015· Koutsogiannis & Mitsikopoulou 2003· Mouresioti & Terkourafi 2021· Παπαδόπουλος & Τοπαλίδου-Λασκαρίδου 2023· Spilioti 2019, 2020; Τζωρτζάτου 2021). Και στις δύο περιπτώσεις, γλωσσικοί τύποι που συνδέονται με μια γλώσσα (επανα)γράφονται με χαρακτήρες που τυπικά ανήκουν σε κάποιο άλλο γραφικό σύστημα.
Η μελέτη αυτή στηρίζεται στη μέθοδο της guerilla εθνογραφίας και τη συλλογή 1000+ παραδειγμάτων «ελληνοποιημένων αγγλικών» σε διάφορα περιβάλλοντα ψηφιακής επικοινωνίας (Spilioti 2019). Συνδυάζοντας τη γραφηματική μικροανάλυση με τη μελέτη των μεταπραγματολογικών στερεοτύπων, εξετάζεται πώς οι πρακτικές διαγραφηματικότητας (ανα)παράγουν αμφίσημες συμβολικές σημασίες και σχέσεις ενδεικτικότητας. Η ανάλυση επίσης καταδεικνύει πως οι διαγραφηματικές πρακτικές διαπλέκονται με προϋπάρχουσες δομές, αξιακές ιεραρχήσεις και ιδεολογίες για την γλώσσα, υποδηλώνοντας την ανάγκη για τη μελέτη αυτών των ρευστών πρακτικών ως προς τη δυνατότητά τους όχι μόνο να αμφισβητήσουν αλλά και να ενδυναμώσουν κυρίαρχες γλωσσικές νόρμες και ιδεολογίες.